‘’Afschuwelijk. Normaal gesproken heb ik er wel woorden voor, maar dat heb ik nu ook niet.’’ Dat zijn de eerste woorden van de toenmalige algemeen directeur Hans Nijland nadat de ramp zich had afgespeeld in de Euroborg in Groningen. De plaatselijke FC speelt een thuiswedstrijd tegen Ajax en dat was op z’n zachtst gezegd een beladen wedstrijd. De fanatieke aanhang van FC Groningen heeft een ludieke sfeeractie voorbereid waarin wc-rollen massaal naar beneden worden gegooid. Het mondt uit in een grote brand; iets wat niemand voorzien had. Maar voor de aanleiding van dit hele gebeuren moeten we nog een stukje terug in de tijd.
FC Groningen serieuze titelkandidaat?
Het begint allemaal op 9 augustus 2007. Luis Suárez heeft net een jaar gespeeld bij FC Groningen en komt in het laatste halfjaar echt tot scoren. Het is in Amsterdam niet onopgemerkt gebleven en de interesse komt voor de Uruguayaanse spits. Groningen wil de spits niet zomaar laten gaan en Suárez besluit daarop een arbitragezaak aan te spannen. Die verliest hij op alle punten, maar op 9 augustus 2007 vertrekt de spits alsnog naar Ajax. 8 miljoen euro wordt er betaald. Het zou uiteindelijk één van de drie gevoelige overstappen worden die zouden plaatsvinden tussen FC Groningen en Ajax in het seizoen 2007/2008.
Marcus Berg wordt niet veel later bij IFK Göteborg opgehaald en toont zich een waardig vervanger van Suárez. Met een geweldig elftal staat Groningen halverwege de competitie zes punten achter op koploper PSV en leeft het gevoel dat dit weleens het jaar kan gaan worden. ‘’Ik zeg niet dat het gebeurd was als ons team bij elkaar was gebleven, maar we hadden spelers van buitencategorie. Als er een jaar was dat we hadden kunnen meedoen voor de landstitel, dan was het dit jaar’’, zo blikt Nijland terug in de documentaire ‘De Groene Hel’.
Want bij Suárez blijft het niet. Ajax komt in de winterstop van het seizoen 2007/2008 nog twee keer shoppen in Groningen. Rechtsback Bruno Silva, ook een Uruguayaan, gaat ook op een vervelende manier weg. Op het moment dat Ajax interesse toont, weigert Silva nog te werken en uiteindelijk gaat ook hij de deur uit. Ajax en Groningen komen er op 22 januari 2008 uit en er wordt een transfersom van 3.750.000 euro betaald voor de rechtervleugelverdediger. Niet veel later wordt ook middenvelder Rasmus Lindgren teruggehaald naar Amsterdam. Hedwiges Maduro vertrekt naar Valencia en zo betaalt Ajax de 2,5 miljoen euro (gelimiteerde transfersom) om de Zweed over te nemen. Tot overmaat van ramp gaat ook spits en publiekslieveling Erik Nevland nog weg. Hij vertrekt naar Fulham. FC Groningen is totaal ontwapend in één transferperiode en dat terwijl Nijland nog sprak van dat ‘geen spelers zouden vertrekken in de winter.’
Duizenden wc-rollen
‘’Ik besef wel dat het gevoelig ligt. Ik snap dat de mensen niet blij zijn.’’ Dat zegt Lindgren voorafgaand aan de wedstrijd FC Groningen-Ajax, gepland op 13 april 2008. En dat blijkt ook uit een sfeeractie die word opgezet door de fanatieke aanhangers van FC Groningen. Er worden shirtjes uitgedeeld waarop stond ‘Fuck Ajax’ en ‘110% anti Amsterdam’. Ron Jans, toenmalig trainer van FC Groningen zegt daarover: ‘’Ik hou wel van rivaliteit, maar ik hou niet van ordinair, agressief en negatief.’’ Negatief wordt het even later wel, want om 14.22 uur gaat het mis. Er is een ludieke actie gepland waarbij duizenden wc-rollen naar beneden worden gegooid, maar door een vuurtje gaat het volledig mis.
‘’Je gaat terug de kleedkamer in na de warming-up en je hoorde toen dat er brand was. Ik ben gaan kijken op het veld en je zag de paniek. Je zag mensen op een brandcard afgevoerd worden en toen kwamen we ook tot de conclusie dat er niet gevoetbald kon worden.’’ Dat vertelt Jans 12 jaar na de ramp bij Langs de Lijn op Radio 1. Door een onschuldig vuurtje raken wc-rollen (die al helemaal uitgedraaid waren) in de brand en die brand wordt in korte tijd steeds heftiger. ‘’Omdat de wc-rollen waren uitgerold was het makkelijk brandbaar en er komt veel zuurstof bij. Ook stoeltjes vlogen in de brand, omdat het te heet werd. Ondanks dat ze wel brandveilig waren’’, analyseert brandweerman Dennis de Vlieg in de documentaire. Het gevolg van de brand is dat mensen een sprong wagen naar het veld, op zoek naar veiligheid. Tegenwoordig is het veld niet meer zover van de tribunes, maar in 2008 waren de eerste vier rijen stoeltjes er nog niet en dus was de sprong een vrij grote. Eén supporter breekt daardoor beide enkels.
Evgeniy Levchenko was destijds middenvelder van Groningen en ook hij was erg geschrokken. ‘’Er kwam op een gegeven moment een man naar mijn toe en zijn hele handen waren verbrand. Toen had ik wel door dat het ernstig was. Wiebe Buist is een van de supporters die ook het veld opgaat en ook hij komt in gesprek met Levchenko. ‘’Ik was mijn kinderen kwijt en raakte in paniek. Levchenko heeft toen iemand gebeld en die had ze buiten zien lopen. Toen werd ik gelijk rustig. Ik ben hem daar nog altijd heel dankbaar voor, want ik had het letterlijk en figuurlijk erg benauwd.’’ Meerdere supporters worden per brandcard van het veld gehaald en uiteindelijk raken er dus 28 mensen (licht) gewond.
Wie neemt verantwoordelijkheid?
Op 4 juli 2008 komt er een rapport naar buiten van Het Auditteam Voetbalvandalisme. Daarin staat dat FC Groningen de sfeeractie met toiletrollen voor de wedstrijd tegen Ajax niet had mogen toestaan. Ook heeft de club de ernst van de brand in stadion Euroborg onderschat en ten onrechte niet tijdig tot ontruiming besloten. Volgens het team, onder leiding van Margo Vliegenthart, heeft supportersgroep Groningen Fanatics de sfeeractie aangekondigd bij de veiligheidscoördinator van FC Groningen, maar heeft de club nagelaten te informeren naar de omvang en de uitvoering van de actie en bovendien het risico van brandgevaar niet onderkend. De brandweer wordt zeven minuten na het incident gebeld, te laat volgens de organisatie. De brandweer heeft de brand volgens het team adequaat geblust, maar over de communicatie is het team kritisch: '’Ten tijde van het incident was niet altijd duidelijk wie de regie in handen had.'’
‘’Ik ben uiteindelijk verantwoordelijk. Wij waren op de hoogte van de sfeeractie en het gebeurt in ons huis’’, vertelt Nijland in de documentaire. Volgens het rapport zijn politie en brandweer schriftelijk niet op de hoogte gebracht. Maar mondeling zijn ze wel op de hoogte gebracht. ‘’Ik ben daar heel boos om geworden’’, aldus Nijland. Goos de Boer, die destijds als verslaggever van RTV Noord op de tribune zat, vindt het eerder collectief falen. ‘’Bijna een geval samen uit, samen thuis. FC Groningen was niet als enige hiervoor verantwoordelijk.’’
Dat het nooit heeft mogen gebeuren staat natuurlijk buiten kijf, maar het gebeurt dus wel die zondag 13 april in 2008. De wedstrijd wordt uiteindelijk snel ingehaald. Niet op dezelfde dag, maar al wel op de woensdag erop. ‘’Ik moet daarvoor de burgemeester Jacques Wallage een enorm compliment geven. Het stadion moest eruitzien alsof er niks was gebeurd en we dit konden vergeten’’, zei Nijland. Die woensdag wordt de cirkel rond. FC Groningen verliest thuis met 1-2 en de doelpunten komen van Lindgren en Suárez, alsof het zo had moeten zijn.
FC Groningen eindigt het seizoen uiteindelijk als 7e met 51 punten, Ajax wordt tweede met 69 punten.