Samia Achoui, een secretaresse die in een van de grijze blokken woont waar de drugshandel woedt, heeft geen kaartje om de Spelen te zien. In plaats daarvan luistert ze vanuit haar raam naar het gejuich en applaus dat over het kanaal weerklinkt. Ondanks de naam vinden de Olympische Spelen in Parijs grotendeels plaats in Seine-Saint-Denis, aan de andere kant van de ringweg "peripherique" die de Franse hoofdstad scheidt van enkele van haar armste en beruchtste voorsteden, de zogenaamde banlieues. Het dichtbevolkte arbeidersdepartement ten noorden van Parijs huisvest vier van de grote stadions van de Spelen, het atletendorp en andere belangrijke Olympische locaties.
Parijs' campagne voor de Spelen - die van 26 juli tot 11 augustus lopen - leunde zwaar op het regenereren van een gebied dat golf na golf van immigratie heeft geabsorbeerd en de jongste bevolking van het land heeft. Een derde van de 1,6 miljoen inwoners leeft onder de armoedegrens. Frankrijk hoopt niet alleen de Olympische Spelen te gebruiken om de lopende herontwikkeling daar een impuls te geven, maar ook om het koortsachtige imago van Seine-Saint-Denis als een door misdaad geteisterde verzameling getto's, gesmeed tijdens rellen in de voorsteden die daar in 2005 begonnen, te herstellen. De reputatie van Seine-Saint-Denis kreeg nog een klap in de media na het fiasco van de Champions League-finale in 2022, toen voetbalfans werden aangevallen en beroofd op weg naar het Stade de France.
Volksspelen?
Mohamed Gnabaly is onvermoeibaar optimistisch over hoe de Spelen Seine-Saint-Denis kunnen helpen veranderen. De burgemeester van Ile-Saint-Denis, het smalle eiland in de Seine waar een deel van het atletendorp is gebouwd, is "geobsedeerd" om van de Olympische Spelen "een volksspelen" te maken. Zozeer zelfs dat zijn kleine gemeente 7.000 kaartjes heeft gekocht - één voor bijna alle inwoners. Het eiland, dat zijn deel van grimmige flatgebouwen heeft, is ondersteboven gekeerd door de bouwwerkzaamheden voor de Olympische Spelen. Maar de burgemeester is vastbesloten om nu het maximale uit de Spelen te halen, ondanks het feit dat zijn gemeentehuis werd geplunderd toen er afgelopen juni opnieuw rellen uitbraken in arme buitenwijken in Frankrijk nadat de politie een tiener doodschoot bij een verkeerscontrole net buiten Parijs.
"Ik ben hier al drie jaar mee bezig," zei Gnabaly, die er trots op is dat het eiland ook de thuisbasis is van het "Afrika Station" van de Olympische Spelen, een fanzone gewijd aan Afrikaanse cultuur en sport. "We hebben geleden (onder al het werk), maar dit zal niet alleen onze stad transformeren, we zullen ook in het hart van de reactor staan," benadrukte de burgemeester. "De Spelen zullen ons niet in de steek laten."
Zijn optimisme wordt niet door iedereen in Seine-Saint-Denis gedeeld. "Er zijn twee uitersten," zei Cecile Gintrac van Vigilance JO, een lokale waakhondgroep. "Het ene deel van Parijs wordt een groot feest, terwijl het andere deel niet in staat zal zijn om naar het werk te gaan of zich te verplaatsen" vanwege alle Olympische wegafsluitingen en beperkingen. Bezorger Moussa Syla, 45, die in de wijk Francs-Moisins woont -- die ook een grote opknapbeurt krijgt -- zegt dat de gedachte aan de verstoring hem het koude zweet bezorgt: "Het wordt een nachtmerrie om je te verplaatsen."
Renaissance
Het is tegenwoordig moeilijk om ergens heen te gaan in Seine-Saint-Denis zonder steigers of kranen te zien die hele nieuwe wijken bouwen. De Olympische Spelen maken deel uit van een langetermijncampagne om het departement op te krikken, die begon met de symbolische beslissing om er het Stade de France te bouwen voor het WK van 1998, die werd gewonnen door het multiraciale "regenboog" team van Frankrijk. Hoge vastgoedprijzen in Parijs en een enorme uitbreiding van het metrosysteem in Seine-Saint-Denis - Europa's grootste infrastructuurproject - hebben het departement aantrekkelijk gemaakt voor projectontwikkelaars. Bedrijven als Tesla verhuizen hun Franse hoofdkantoor naar de voormalige industriegebieden waar de fabrieken al lang zijn gesloten.
"We moeten een tweede wind vinden voor Seine-Saint-Denis zodat de banen hier blijven," zegt Isabelle Vallentin, de nummer twee bij Solideo, het staatsorgaan dat belast is met de uitvoering van de Olympische projecten. En de "extreem vervallen huisvesting van Seine-Saint-Denis moet worden ontwikkeld," voegde ze eraan toe. Een groot deel van het bouwbudget van 4,5 miljard euro voor de Spelen gaat naar dit duwtje in de rug, waarbij het departement de grote winnaar is met ongeveer 80 procent van 1,7 miljard euro aan overheidsgeld. Hoewel privé-investeringen moeilijker te kwantificeren zijn, blijven ze waarschijnlijk niet ver achter.
Erfenis op het gebied van huisvesting
Het Olympisch Dorp, het grootste bouwproject van de Spelen en een hele nieuwe ecowijk op zich, zal onderdak bieden aan 14.250 atleten en hun begeleidingsteams en aan 6.000 Paralympiërs. Het is gebouwd op een voormalig industrieterrein langs de rivier de Seine en is architectonisch gevarieerd, met veel gebouwen die uitkijken over de rivier. Alle gebouwen onder de acht verdiepingen zijn van hout en alle energie in het dorp komt van warmtepompen en hernieuwbare energiebronnen. Na afloop van de Paralympics zal het dorp veranderen in een gemengde wijk van appartementen en kantoren. De eerste van de 6000 nieuwe bewoners zullen er begin volgend jaar intrekken, gevolgd door een vergelijkbaar aantal werknemers.
Maar slechts een derde van de 2800 appartementen zal op de vrije markt worden verkocht. In tegenstelling tot eerdere Spelen zoals in Londen - waar de organisatoren werden beschuldigd van "gentrificatie op industriële schaal" en het niet nakomen van hun beloften aan de lokale bevolking - zei Vallentin van Solideo dat ze erop stonden dat ontwikkelaars "eerst reageren op (lokale) huisvestingsbehoeften". Dus 25 tot 40 procent van de appartementen, afhankelijk van de drie gemeenten die het dorp beslaat, gaat naar sociale huisvesting, terwijl de rest wordt verhuurd tegen "betaalbare" huurprijzen door semi-overheidsinstellingen.
De andere grote winst van Seine-Saint-Denis is een reeks nieuwe zwembaden, die het hard nodig heeft. Het meest in het oog springend is het Olympisch Waterbouwkundig Centrum, een spectaculair golvend houten bouwwerk tegenover het Stade de France waar de medailles voor duiken, waterpolo en artistiek zwemmen zullen worden beslist. Het krijgt ook het Olympisch zwembad, dat na de Spelen ontmanteld en in tweeën gedeeld moet worden, en een nieuw trainingsbad. De organisatoren betalen ook mee aan twee andere zwembaden.
Een echt pluspunt
Overal in Seine-Saint-Denis schieten Olympische locaties als confetti uit de grond. Het stadje Dugny zal waarschijnlijk een metamorfose ondergaan als gevolg van de Spelen. De bevolking zal met een derde toenemen dankzij woningen op een terrein dat is geërfd van de "mediacluster" van de Olympische Spelen. Dugny, dat tot nu toe slecht werd bediend door het openbaar vervoer, gebruikt de Spelen om zijn woningvoorraad te diversifiëren. 77% daarvan zijn sociale woningen - het hoogste percentage in Frankrijk. Een derde van de 1400 nieuwe woningen wordt gereserveerd om mensen op de woningmarkt te helpen. De jonge burgemeester van Dugny, Quentin Gesell, zei dat veel van zijn vrienden "die net als ik in Dugny zijn opgegroeid, nu weg moeten omdat ze hier niet kunnen kopen of huren (hun inkomens zijn te hoog voor sociale huisvesting), terwijl ze liever dicht bij hun familie hadden willen blijven".
Een andere subtielere transformatie zal waarschijnlijk komen door een reeks nieuwe loopbruggen die gebieden verbinden die lange tijd gescheiden waren door de grote wegen en spoorwegen die het departement doorsnijden. In de buurt van het landgoed Francs-Moisins wordt een voet- en fietsbrug gebouwd over het kanaal Saint-Denis naar het Stade de France, ter vervanging van een oude en onbetrouwbare draaibare verkeersbrug en een voetgangersoversteekplaats met steile hellingen. "Het is nu een nachtmerrie om over te steken," zegt Karene, een moeder van drie kinderen. "Je moet de kinderwagen inklappen en de baby in de andere arm nemen. Dus dit is echt geweldig, een echte aanwinst voor het gebied." Er werd al jaren over de brug gepraat, maar de Spelen hebben het mogelijk gemaakt door tweederde van de kosten van 10,5 miljoen euro voor hun rekening te nemen.
De Olympische Spelen zijn het "doorslaggevende punt dat de transformatie van het departement heeft versneld", vertelde Stephane Troussel, het socialistische hoofd van de gemeente Seine-Saint-Denis, aan AFP. "In recordtijd zijn we erin geslaagd om een enorme hoeveelheid infrastructuur, huisvesting, wegen en bruggen op te leveren," zei hij.
Slecht betaalde banen
Maar er zijn twijfels over de banen die de Spelen beloofden op te leveren voor het departement, waar het werkloosheidscijfer van 10,4% bijna een derde hoger ligt dan het nationale gemiddelde. "De Spelen werven aan -- neem een baan!" stond er op de flyer voor een Olympische banenmarkt in de buurt van de luchthaven Charles de Gaulle in december. "Ik heb er al veel bezocht en het is altijd hetzelfde," zei Fouad Yousfi lopend tussen de stands op zoek naar schoonmakers en banketbakkers. "Niet bepaald de bedrijven waarvoor je zou willen werken en vaak slecht betaald." Stephane Laurent, 47, die op zoek was naar "snel werk", verliet een andere beurs in Saint-Denis met een aanbod om een opleiding tot beveiliger te volgen -- iets waar de Spelen een enorme behoefte aan hebben.
Hoewel er volgens officiële schattingen ongeveer 180.000 mensen aan de Spelen zullen werken, zullen de meesten een kortlopend contract hebben, zoals de 6.000 mensen die door Sodexo zijn aangenomen voor de catering in het Olympisch Dorp. "We moeten eerlijk zijn, er is waarschijnlijk een wanverhouding tussen wat er van de Spelen werd verwacht en het werkloosheidsniveau en de precariteit die we hebben," zei Bernard Thibault, een voormalige vakbondsleider van de CGT die in het Olympisch comité zit.
Lokale bedrijven hebben ook geprofiteerd en volgens de gemeente Seine-Saint-Denis contracten ter waarde van 330 miljoen euro binnengehaald. Maar anderen betwijfelen of het economische dividend van de Spelen is doorgesijpeld naar beneden. "Wij zijn een van de winnaars", zegt Mehdi Ourezifi van Services Persos, een lokale non-profit organisatie die een deel van het wascontract voor het Olympisch Dorp binnenhaalde. "Maar over het algemeen zijn lokale bedrijven en werkverschaffingsprogramma's teleurgesteld", voegde hij eraan toe, ten opzichte van de meevaller die de Spelen hadden beloofd.
Hardnekkig oud imago
Maar afgezien van de economische en infrastructurele voordelen, zou een van de grootste erfenissen van de Olympische Spelen wel eens kunnen zijn hoe Seine-Saint-Denis wordt gezien. De politie heeft de acties tegen drugsdealers, straatverkopers en anderen die "de openbare ruimte monopoliseren" al opgevoerd en voor de Spelen zelf is een grootscheepse veiligheidsoperatie gepland. Maar nadat vorige week een politiebureau werd aangevallen nadat een jongere tijdens een achtervolging door een politieauto werd gedood en het hoofd van de Mongoolse delegatie op weg naar een vergadering van het veiligheidscomité in oktober werd beroofd van juwelen ter waarde van bijna 600.000 euro, blijkt het slechte oude imago moeilijk af te schudden.
Door deze zomer bezoekers van over de hele wereld te verwelkomen, hoopt Seine-Saint-Denis een nieuw hoofdstuk van haar geschiedenis te schrijven, een hoofdstuk dat haar diversiteit en potentieel benadrukt in plaats van criminaliteit en sporadische uitbarstingen van rellen. Terug op het landgoed Francs-Moisins hoopt Karene dat "de zichtbaarheid" iedereen goed zal doen. "Ik hoop dat het goed georganiseerd is, want als het net zo is als bij het voetbal (de chaotische taferelen voor de Champions League-finale van 2022), zal het imago van Saint-Denis weer kelderen."